افسانه ورسک

قطار شمال از دامنه کوهستان پایین می آید و به سمت ایستگاه ورسک می چرخد مسافران به سمت پنجره ها هجوم می آورند تا زیبای 72 ساله را تماشا کنند و عکسی به یادگار بگیرند. هیچ کس نمی خواهد این فرصت را از دست دهد شاید دوباره این دیدار دست ندهد.

مسافرانی که جاده فیروزکوه را برای سفر به استان مازندران بر می گزینند، غالبا ترجیح می دهند در ورسک توقف کنند و پل زیبای راه آهن آن را ببینند. تقریبا عموم مردم عقیده دارند نام پل ورسک از نام مهندس ورسک آلمانی گرفته شده است. البته در گورستانی هم که در پشت ایستگاه راه آهن ورسک قرار دارد بر روی یک قبر بدون نشان با رنگ سفید نام والتر اینگر اتریشی به عنوان سازنده پل نقش بسته است.

اما بهتر است برای آشنایی با طراح و سازنده پل نگاهی به روزنامه اطلاعات مورخ 5/2/1315 بیندازیم و گزارش یک خبرنگار را از افتتاح پل بخوانیم: رابسویچ مهندس می گفت: روزی که این مدل را برای احداث پل ورسک تهیه کردم مهندسان دیگر با نظر حیرت به آن نگریسته و اجرای نقشه و احداث آن را در شمار یکی از فتوحات علم مهندسی به حساب آوردند امروز که این پل (پل ورسک) احداث گردیده همه، من و رفقایم را تشویق و تحسین می کنند و آن را در شمار بهترین پل های قشنگ و شاهکار مهندسی می دانند.

رابسویچ مهندس اتریشی و سمت او رئیس نظارت ساختمان پل بود ولی سرپرست مهندسان که محاسبات پل را انجام می داد مهندس هانس اتوناتر سوئیسی است.

علی رغم آنکه در زمان ما پل های طولانی و مرتفع بسیاری وجود دارد، چرا نام این پل همچنان به عنوان یک افسانه در ذهن ما ایرانیان نقش بسته است؟ اهمیت این پل وقتی آشکار می شود که بدانیم متفقین در طول جنگ جهانی دوم برای جلوگیری از شکست اتحاد جماهیر شوروی سابق از قوای آلمان، کمک های تسلیحاتی خود را از طریق کشتی به بندر شاهپور سابق (امام خمینی فعلی) در خلیج فارس می رساندند و سپس روزانه با 75 قطار و 1368 واگن، ادوات نظامی را به بندر شاه (بندر ترکمن فعلی در دریاچه خزر) منتقل و به کشتی های روسی تحویل می دادند و این یعنی در هر دقیقه یک قطار از روی این پل مهم عبور می کرد تا این که نهایتا 5 میلیون تن مهمات حمل گردید و ایران پل پیروزی متفقین بر آلمان نازی نام گرفت.

در خصوص مشخصات پل ورسک باید گفت که این پل توسط کنسرسیوم دانمارکی کامپساکس (برنده مناقصه احداث خط راه آهن شمال) در سال 1315 و با هزینه دو میلیون و ششصد هزار ریال ساخته شد، اما ساخت پلی در ارتفاع 110 متری از کف دره و با دهانه 66 متر چگونه صورت پذیرفته است و راز دارست بتنی که دقیقا زیر پل قرار دارد چیست؟  

شعبده ورسک  

غالب مردمی که قدم زنان در کف دره به تماشای پل مرتفع مشغولند از آنچه در زیر پایشان قرار دارد بی اطلاعند. آنها نمی دانند که بر روی سقف یک تونل گام بر می دارند در زیر پل ورسک و سطح کف دره، سازه ای ماننده سرسره ساخته شده است این سازه جریان آب کف دره را از تماس با سقف تونل زیرین دور نگه می دارد. در واقع قطار پس از عبور از روی پل پس از چرخش و کم کردن ارتفاع، از زیر کف دره عبور کرده و وارد ایستگاه می شود.

مین گذاری پل ورسک

بخش دیگری از سرگذشت عجیب پل ورسک مین گذاری آن است که دکتر محمد سجادی (وزیر راه از 11/10/1317 تا 13/9/1320) در گفتگویی با سالنامه دنیا (جلد ششم سال 1349 صفحه 134) به آن اشاره کرد. وی عنوان می کند با شنیدن اخبار وحشتناک از جبهه های جنگ شوروی، دستور مین گذاری پل ورسک و پل های مهم دیگر راه آهن داده شد  و این کار با دقت و به صورت محرمانه انجام پذیرفت. لیکن پس از اشغال ایران توسط متفقین، دستوری برای انفجار پل ها صادر نشد و متفقین هم از مکان دقیق آنها باخبر شدند.

در حال حاضر متاسفانه هیچ تابلوی راهنمایی جهت معرفی این سازه زیبا و حساس که به مدت 72 سال پا برجاست وجود ندارد و غالب گردشگران تنها مجبورند به دیدن آن بسنده کنند. جا دارد با رفع این نقیصه بر اطلاعات ایرانگردان افزود.

کلام آخر این که در ذهن ما ایرانیان نام راه آهن سراسری ایران با نام آلمانی ها گره خورده است ولی واقعیت آن است که مخارج آن بر دوش ایرانی و ساخت آن با دستان قوی ایرانی بود. لذا امید است مسئولان محترم سازمان میراث فرهنگی استان مازندران به جهت نکوداشت معماران و مجریان ایرانی این پل، که رنج فراوانی متحمل شدند اقدامی شایسته مبذول دارند.  

منبع: مجله موفقیت شماره 158